تحمل نه ماه بارداری و حمل نوزاد در درون رحم مادر ، اگر چه سختی های خاص خود را دارد اما شنیدن صدای گریه نوزاد بعد از تولد می تواند به تمامی لحظات سخت آن چند ماه بی ارزد. اینکه کودک دلبندتان چگونه پا به عرصه هستی گذارد ، بستگی به شرایط و سیستم بدنی مادر و همچنین نظر مستقیم پزشک مربوطه دارد. در گذشته بارداری و زایمان فقط از طریق طبیعی صورت می گرفت . اما امروزه با توجه به پیشرفت علم روش هایی چون عمل سزارین و زایمان طبیعی در آب نیز در کنار عمل طبیعی به کار گرفته می شود.
بارداری و زایمان مادر از طریق عمل طبیعی
شروع زایمان با علائم و نشانه هایی همراه می باشد . یکی از ملموس ترین علائم ، دردهایی در ناحیه زیر شکم و یا در ناحیه کمر می باشد که به تدریج و به مرور زمان افزایش یافته و فاصله بین دردها به مرور زمان کوتاه می گردد. همچنین آبریزش و یا ترشحات خونی نیز از ناحیه واژن دیده می شود که این عوامل از علائم شروع درد زایمان می باشد.
در طی فرآیند زایمان طبیعی ، رحم مادر تحت انقباضاتی قرار می گیرد که سبب تسهیل در گشاد شدن دهانه رحم می گردد . از این رو نوزاد می تواند از طریق واژن پا به دنیا گذارد. در زایمان به روش طبیعی ، مادر تحت نظر مستقیم پزشک ، فشارهایی را تحمل می نماید تا کودک بتواند با عبور از دهانه رحم خارج گردد.
زایمان به شکل طبیعی یکی از متداول ترین شیوه های تولد نوزادان از زمان های بسیار دور می باشد . برای انتخاب زایمان از نوع طبیعی ، شرایط عمومی بدن مادر می بایست توانایی هایی زیر را داشته باشد:
- عدم ابتلای مادر به بیماری های خاص
- داشتن وزن بدنی متعادل در طی دوران بارداری و زایمان
- جنین می بایست سی و هفتمین هفته بارداری را سپری نموده باشد.
- همچنین در زایمان های طبیعی در صورتی که بارداری نخست مادر باشد و یا بارداری قبلی وی ، از نوع طبیعی انجام گرفته باشد ، امکان مجدد زایمان از نوع طبیعی برای مادر امکانپذیر خواهد بود.
برآورد مزایای زایمان طبیعی
زایمان به صورت طبیعی از فواید و مزایای خاصی برخوردار می باشد . اما آنچه که بسیار مهم و قابل اهمیت می باشد آن است که اگر جنین در طی دوران بارداری و زایمان شرایط عمومی و طبیعی خوبی را طی نموده باشد اما اگر روش زایمان یعنی به دنیا آمدن نوزاد توسط پزشک و تیم همراه وی به درستی انجام نگیرد، می تواند عواقب ناگواری برای سلامت نوزاد و هم مادر را به وجود آورد.
- یکی از مزایای زایمان طبیعی آن است که چون مادر و نوزاد در تماس بدنی تنگاتنگی با هم قرار دارند ، بلافاصله با به دنیا آمدن نوزاد ، مادر می تواند فرزند خود را شیر دهد. این امر به لحاظ بُعد روانی و عاطفی می تواند هم برای مادر و هم نوزاد تازه به دنیا آمده تاثیر بسیار مطلوبی داشته باشد.
- در زایمان به صورت طبیعی از طرف مادر نوعی پروتئین خاص در مغز نوزاد افزایش می یابد که این امر می تواند منجر به افزایش ضریب هوشی کودک شود.
- یکی از مهمترین فواید زایمان های طبیعی ، مرخص شدن سریع تر مادر از بیمارستان و همچنین شروع فعالیت های شخصی همچون رفتن به حمام ، بغل نمودن نوزاد می باشد . این امر از آن جهت مفید می باشد که با راه رفتن مادر ، سیستم فیزیولوژیکی بدن او می تواند از بروز یبوست که یکی از شایع ترین عوارض بعد از عمل زایمان می باشد ، جلوگیری نماید.
- یکی از فواید نقش زایمان طبیعی ، تنفس کودک می باشد. ریه های نوزاد تا زمانیکه که در رحم مادر می باشد ، مملو از مایعی بنام امنیوتیک می باشد که در طی دردهای طبیعی زایمان تا حدودی خارج می گردد. وجود فشارها و درد زایمان که با بروز تغییرات هورمونی و فیزیولوژیکی بدن مادر و جنین روبرو است. برای رشد و تکامل نوزاد بسیار مثمر ثمر می باشد . از این رو با آزاد شدن هورمون ها از بدن مادر این امر به رشد ریه های نوزاد کمک شایانی می نماید.
- نوزادی که از طریق زایمان طبیعی پا به دنیا می گذارد به علت دریافت باکتری های مفید از بدن مادر ، سیستم ایمنی قوی تری دارد.
- با انجام عمل طبیعی از همان بدو نخست ، نوزاد به آغوش مادر تحویل داده می شود که این امر بُعد روانی و عاطفی بسیار مثبتی را برای هر دو طرف به همراه می آورد.
- دوران نقاهت و بهبودی در عمل طبیعی نسبت به عمل سزارین بسیار محدود می باشد.
چه مراقبت هایی بعد از بارداری و زایمان طبیعی می بایست انجام گیرد؟
- یکی از عواملی که هم در زایمان چه به صورت طبیعی و یا سزارین برای مادر بروز می دهد، یبوست می باشد و آن هم به علت فعل و انفعالاتی می باشد که بعد از زایمان برای بدن مادر حادث می شود . از این رو مادر می بایست از غذاهای آبکی و بسیار مقوی حاوی فیبردار استفاده نماید. اما برای مادری که زایمان به صورت طبیعی انجام داده است چون می تواند بلافاصله به کارهای ابتدایی خود بپردازد با این مشکل کمتر روبرو می شود.
- در بارداری و زایمان به صورت طبیعی به علت آزاد شدن ماده ای بنام “کلستروم” در بدن مادر ( جهت افزایش سیستم ایمنی نوزاد ) احتمال متورم شدن سینه های مادر در طی 3 الی 4 روز بعد از زایمان ، وجود خواهد داشت.
- بعد از بارداری و زایمان ، بدن مادر با تغییر و تحولات بسیاری روبرو می شود. یکی از این تغییرات خارج شدن ترشح و یا هر گونه بافت اضافی و خون از رحم و از طریق واژن می باشد . شاید در روزهای نخست بعد از زایمان رنگ آن به قرمز بسیار نزدیک باشد اما با گذشت زمان ،کمرنگ تر می شود که هیچ جای نگرانی نخواهد داشت.
4. همچنین مادر در طول شیردهی به کودک خود ممکن است دردهایی از سمت رحم احساس نماید که این امر کاملاً طبیعی می باشد . چرا که آزاد شدن مواد شیمیایی از بدن مادر ، سبب تنگ شدن رحم شده و در نتیجه رحم با انقباضاتی روبرو می گردد گه این امر بعد از زایمان کاملاً طبیعی می باشد
بارداری و زایمان مادر با روش عمل سزارین
زایمان سزارین از طریق عمل جراحی شکم و رحم مادر انجام می گیرد . برای انجام این عمل از قبل برنامه ریزی هایی توسط پزشک مربوطه انجام می گیرد تا شرایط طبیعی مادر از لحاظ عمل مورد بررسی قرار گیرد. همچنین گاهی با بروز شرایط غیر طبیعی ، پزشک تشخیص به عمل سزارین می دهد.
زایمان سزارین به صورت غیر طبیعی و با شکافتن شکم مادر و با دخالت مستقیم پزشک ماما و پزشک متخصص زنان انجام می گیرد. در این روش از جراحی ، مادر یا به صورت کامل و یا نیمه هوشیار تحت بی حسی های موضعی قرار گرفته و کاملاً بی حس می گردد . نوزاد بر خلاف زایمان طبیعی ، از طریق مسیر واژن خارج نمی شود بلکه با ایجاد یک برش افقی در زیر قسمت تحتانی شکم مادر ، درست نزدیک خط رویش ناحیه تناسلی از بدن مادر خارج می گردد. در مواردی هم اتفاق می افتد که پزشک در صورت شرایط اضطراری نوزاد مانند نارس بودن و یا زودتر از موعد به دنیا آمدن نوزاد ، مجبور به ایجاد برش عمودی هم می گردد . در این صورت می بایست حتماً زایمان های بعدی مادر تحت عمل سزارین انجام گیرد.
سپس کودک تحت تدابیر امنیتی از رحم مادر خارج می گردد و بعد از آن بند ناف نوزاد بریده می شود. در زایمان سزارین بر خلاف زایمان طبیعی ، کودک بلافاصله بعد از به دنیا آمدن فقط برای چند لحظه بسیار کوتاه، مادر را دیده و از اتاق جراحی خارج می گردد. سپس مراحل دوخت شکم مادر و زدن بخیه آغاز می گردد . سپس می بایست علائم حیاتی مادر همچون تنفس ، فشار خون و ضربان قلب او مورد چکاپ کلی قرار گیرد تا از هر نظر طبیعی و نرمال به نظر آید.
چه مراقبت هایی بعد از عمل سزارین می بایست انجام گیرد؟
- بعد از فارغ شدن ، مادر چند روزی را تحت مراقبت های پزشکی در بیمارستان سپری می کند تا اثرات داروهای بیهوشی کاملاً بر طرف گردد. همچنین در این مدت جای بخیه بر روی شکم مادر توسط پرستاران بررسی می گردد تا از بروز هر گونه عفونتی جلوگیری به عمل آید.
- بعد از ترخیص شدن از بیمارستان ، مادر تا چند وقت به علت جای بخیه در زیر شکم می بایست دردهایی را تحمل نماید. در صورت غیر قابل تحمل بودن آن می تواند تحت نظر پزشک از مسکن هایی همچون استامینوفن و یا ژلوفن استفاده نماید. همچنین مادر به علت ضعف هایی که ناشی از عمل جراحی می باشد در بدن خود حس می کند که در این صورت می بایست از غذاهای مغذی و آبکی استفاده نماید. خوردن غذای آبکی از آن جهت برای مادر مفید و ضروری می باشد که بعد از تولد نوزاد ، مادر دچار یبوست می گردد . سفت شدن شکم و یا یبوست یکی از شایع ترین عوارض بعد از عمل زایمان می باشد. این مسئله می تواند ناشی از هموروئید ، اپیزیوتومی و یا دردهای ماهیچه های ناحیه مقعدی باشد که می بایست تحت نظر پزشک و با خوردن غذاهای آبکی از بین برود.
- یکی از مهمترین مراقبت های مادر بعد از عمل سزارین ، فعالیت فیزیکی مادر می باشد. مادر به هیچ وجه نمی بایست دست به فعالیت های شدید بدنی که می تواند عوارض ناگواری را به لحاظ جسمی برای وی رقم بزند ، انجام دهد.
- یکی دیگر از مواردی که می بایست تا حدود شش هفته رعایت گردد ، جلوگیری از هر گونه رابطه جنسی نزدیک می باشد . این عمل می تواند کمک شایانی برای مادر از بروز هر گونه عفونت دستگاه تناسلی گردد.
- همچنین در عمل سزارین برای جلوگیری از افتادگی شکم ، توصیه می گردد که مادر از شکم بند و یا شلوارهای نرم و تنگ استفاده نماید.
عمل سزارین در چه مواردی انجام می گیرد ؟
- در صورتی که سلامت مادر و جنین در خطر باشد ، با تشخیص پزشک عمل سزارین انجام می گیرد.
- گاهاً به دلیل درد و فشارهایی که مادر قبل از عمل طبیعی می بایست تحمل نماید ، اکثر مادران تمایل به زایمان به صورت سزارین دارند. بنابراین با هماهنگی های قبلی و تحت نظر پزشک معالج ، مادر می تواند عمل سزارین را انتخاب نماید.
- همچنین در صورت بروز مشکلاتی همچون پارگی کیسه آب و یا حادث شدن سفالوپلویک یعنی عدم تناسب سر نوزاد با لگن مادر ، عمل سزارین انجام می گیرد.
- در صورتی که نوزاد قبلی مادر به صورت عمل سزارین به دنیا آمده باشد ، تولد نوزاد بعدی نیز می بایست به صورت سزارین انجام شود.
- در صورت باردار بودن چند قلو و با تشخیص پزشک ، عمل می تواند به صورت سزارین انجام گیرد.
- گاهی هم مادر ، جفت سر راهی دارد که در این صورت جفت، همه و یا بخشی از دهانه رحم را می پوشاند که در این صورت مانع از خروج نوزاد از طریق دهانه رحم می گردد.
- در صورت قرار گرفتن نوزاد به صورت افقی و یا به پهلو در رحم مادر که امکان زایمان طبیعی را با مشکل روبرو می سازد، پزشک تشخیص به عمل از نوع سزارین می دهد.
- یکی از عوامل مهم دیگر ، مبتلا بودن مادر به بیماری HIV و یا بیمار بودن مادر به تبخال دستگاه تناسلی می باشد. از این رو برای جلوگیری از سرایت بیماری به نوزاد می بایست مادر تحت عمل سزارین قرار گیرد.